(Ο Ροβήρος Μανθούλης πέθανε στις 21 Απριλίου 2022, από κορωνοϊό, στο Παρίσι.)

Δεν υπάρχουν λόγια πολλά – και δεν χρειάζονται επιπλέον – για έναν ΤΕΤΟΙΟΝ Έλληνα. Μπορεί να ήταν βαπτισμένος Aριστερός, μα ήταν καλλιτέχνης πολυδιάστατος, βαθύς και μεγάλος. Ποιητής, κινηματογραφιστής, εξαίρετος ντοκυμανταιρίστας και συγγραφέας, αναδιαμορφωτής τής πολύπαθης ΕΡΤ, σκηνοθέτης και διανοούμενος – με την παγκόσμια έννοια τού όρου αυτού – ήταν ένας αληθινός-βέρος-πραγματικός και ξεχωριστός "Ηomme du Μonde".

Και μόνον ότι ο Μανθούλης «γύρισε» τα επικά επόμενα, εμένα όχι μού αρκεί, αλλά δεν τον ξεχνάω ποτέ μου: 1/ «Πρόσωπο με πρόσωπο» (1966), 2/ «Το μπλουζ με σφιγμένα δόντια (1972), 3/ «Ακυβέρνητες Πολιτείες» (1983-86), 4/ «Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος» (1997). Και να 'ταν μόνον αυτά; Περνώντας από το Πάντειο και το Πανεπιστήμιο Syracuse τής Νέας Υόρκης, έφυγε απ' την Αμερική το 1953 και φιλμάρησε το ΠΡΩΤΟ ελληνικό ντοκυμανταίρ (για την Λευκάδα), όπως επίσης μια κωμωδία – την «Κυρία Δήμαρχο» (1960) – με πρωταγωνιστές την Γεωργία Βασιλειάδου και τον Βασίλη Αυλωνίτη, τον Νίκο Κούρκουλο σε δεύτερο ρόλο και το ντούο Καζαντζίδης-Μαρινέλλα σε πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση!

---

Στο γαλλικό-φυσικά rep-doc «Αφίσσα του Κόσμου» ανέδειξε πολλούς ήδη-επιφανείς όπως τον Ζακ Μπρελ και την Τζόαν Μπαέζ, τους Κηθ Ρίτσαρντς και Μικ Τζάγκερ, τον Τζων Μέϋγιαλλ και τον Σαν Ρα, τον Τζώννυ Χαλλιντέϋ και τον Ζωρζ Μουστακί, τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ και τον Μίκη Θεοδωράκη. Για την ουσιαστική και βαθεία δουλειά που στην βαριόμοιρη και τεμπελοδημόσια ΕΡΤ – πλειστάκις – έκανε, αρκεί ν' αναφέρω ότι ξεκίνησε το «Παρασκήνιο», έφτιαξε ως μεσημεριανό πρόγραμμα το «Κάθε μεσημέρι», γύρισε τα πρώτα σήριαλ («Ο φωτογράφος του χωριού», «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια»), αναμόρφωσε το α-ξέ-χα-στο και μα-γευ-τι-κό «Θέατρο της Δευτέρας», εγκαινίασε τις «Μουσικές Βραδιές» με τον Γιώργο Παπαστεφάνου, κρατώντας και την ασυμβίβαστη «ντίβα» Μάνο Χατζιδάκι στο Τρίτο Πρόγραμμα με χίλια παρακάλια και ζοριλίκια, (όπως πάντοτε ψόφαγε για μανούρα ο Μανωλάκης).

Ας πω και ολίγα προσωπικά: 1/ Όταν κάποτε είδα το «Πρόσωπο με πρόσωπο», κατάλαβα τί σημαίνει ελληνικός ΚΑΙ ποιοτικός κινηματογράφος. 2/ Όταν νωρίτερα είδα το «Μπλουζ με σφιγμένα δόντια» ένιωσα τί σημαίνει αμερικάνικος Νότος: φτώχεια και πίκρα, δύναμη και ταλέντο, μουσικό πάθος και υπαρξιακό λάθος, ζωή και θάνατος ταυτοχρόνως. 3/ Όταν ευ-λα-βι-κά παρακολουθούσα στην ελληνική τηλεόραση τις «Ακυβέρνητες πολιτείες» τού Μαιτρ Στρατή Τσίρκα – ένα απ' τα δυό ΠΙΟ αγαπημένα βιβλία μου – ερωτεύτηκα ατελείωτα την Μαρίντα Βλαντύ, ως Έμμη. Και 4/ Έχοντας ήδη εκδώσει το «Ελένης νήσος» – την δική μου βίβλο και μαρτυρία για την Αριστερά – και είδα μετά το «Ελληνικός Εμφύλιος» του, αντελήφθην πικρά-καθαρά γιατί οι καριόλες και χαβαλέδες Ρωμιοί, ΠΡΩΤΑ κάνουν εγκλήματα και ΜΕΤΑ βουτάνε στην λήθη.

Δυό πραγματάκια ακόμα: Δεν «βγαίνουνε» τέτοιοι λαμπροί Έλληνες σήμερα, δεν «κεντάνε» πλέον τέτοιοι πολυτάλαντοι ΚΑΙ πολυδιάστατοι Καλλιτέχνες. (Δεν αναφέρω ονόματα τωρινά, λόγω Νόμου περί εξύβρισης θείων κι ανθρώπων). Και δεν λυπάμαι διόλου που γέρασα, αφού Καλλιτέχνες σαν τον Ροβήρο Μανθούλη κι εμένα διαμόρφωσαν και με σφράγισαν, ασχέτως που ως άνθρωπος και ταπεινός χειριστής μολυβιού, ουδόλως μ' αυτούς ομοιάζω. (Διότι το θέμα δεν είναι να μπεις σε καμμιά «αυλή», να κουβαλάς τις ασήκωτες μπομπίνες τού Παντελή Βούλγαρη ή να σαλιαρίζεις στο κουτσομπόλικο γραφειάκι τής κυρίας Μάνιας, αλλά να βρεις τον ΔΙΚΟ ΣΟΥ δρόμο μέσα από όλους και κυρίως πέρα απ' αυτούς.)

Δεν ξέρω πού θα ταφεί ο Ροβήρος Μανθούλης. (Ως «άνθρωπος του κόσμου» πραγματικός και πραγματικά, ουδεμιά σημασία έχει.) Εξ άλλου έχοντας πάει στην κηδεία τού Γιώργου Μανιάτη – άλλης Μεγάλης Μορφής και γι' αυτό άγνωστης, σιωπηλής – επείσθην ότι το χώμα παντού ίδιο είναι. Εγώ όμως θα τον θυμάμαι πάντοτε και πιστά τον Καλλιτέχνη και Άνθρωπο τούτον – ΚΑΙ προ τάφου ΚΑΙ πέραν ζωής, ΚΑΙ λόγω Τέχνης ΚΑΙ λόγω Πνοής.